Mikołaj Kopernik

 

Kiedy w roku 1456 przybył do Torunia kupiec z Krakowa Mikołaj Kopernik, syn Jana, miasto to wyglądało zapewne wspaniale. Toruń był okalany potężnymi murami, basztami i bramami zbudowanymi z czerwonej cegły. Bramy Chełmińskiej i Starotoruńskiej broniły wielkie barbakany, a mury miejskie opływała szeroka fosa wypełniona wodą. Nad miastem górowały wspaniałe budowle kościołów i ratuszy. Na nabrzeżu wiślanym gwarno było od kupców i tragarzy. Miasto tętniło życiem, żyło różnymi uroczystościami, zwłaszcza związanymi z pobytem w Toruniu królów polskich. Na ulicach przemieszczał się kolorowy tłum, pośród którego co pewien czas słychać było muzykowanie i tańce kuglarzy oraz wędrownych aktorów.

W takim to czasie, dnia 19 lutego 1473 roku przy ulicy Świętej Anny w Toruniu (obecnej ulicy Kopernika) przyszedł na świat Mikołaj Kopernik, syn Mikołaja - kupca z Krakowa oraz matki torunianki - Barbary z domu Watzenrode. Kopernik przechodził ulicami Starego Miasta do szkoły parafialnej, która mieściła się w pobliżu kościoła farnego pod wezwaniem Świętego Jana. W szkole tej uczył się łaciny, rachunków i śpiewu. W pobliskim kościele został ochrzczony nad chrzcielnicą, którą można jeszcze dzisiaj oglądać.

Kopernik posiadał rodzeństwo: starszego brata Andrzeja oraz dwie siostry Barbarę i Katarzynę. Krótko przed śmiercią ojca w 1483 roku rodzina Koperników przeniosła się do kamienicy przy Rynku Staromiejskim. W osiemnastym roku życia za sprawą wuja Łukasza Watzenrode Mikołaj Kopernik udał się do Krakowa na studia uniwersyteckie, które kończył w latach 1491-1495. Pobierał wówczas nauki akademickie w dziedzinie geometrii, trygonometrii, matematyki oraz astronomii. Następne lata to kolejne studia we Włoszech w Bolonii na wydziale prawa kanonicznego (1496-1500), a następnie w Padwie w latach 1501-1503, gdzie studiuje medycynę. W roku 1503 Kopernik obronił przewód doktorski z prawa kanonicznego, ale na doktorat z medycyny nie starczyło już czasu, ani pieniędzy.

Mikołaj Kopernik podczas swego pobytu we Włoszech cenił sobie bardzo znajomość z astronomem włoskim Domenico Maria di Novara, z którym zapewne obserwował ciała niebieskie i przy którym umocnił swoje zainteresowanie gwiazdami i tajemnicami wszechświata. Po okresie nauki wraca Kopernik na Warmię, aby służyć kapitule, która umożliwiła mu ukończenie studiów.

Na Warmii Mikołaj prowadził szeroko zakrojoną działalność publiczną. Brał udział w zjazdach stanów pruskich u boku swego wuja Łukasza Watzenrode, biskupa warmińskiego. Opracowuje traktat monetarny tj. rozprawę o sposobie bicia monet, w której jako pierwszy wśród ekonomistów udowadnia, że dobra moneta wypierana jest z obiegu przez gorszą. Był też Kopernik współautorem pierwszych map Warmii, Prus Królewskich, Zalewu Wiślanego i Królestwa Polskiego. Tłumaczył dzieła greckie na łacinę, otrzymywał też zaproszenie wyższych władz kościelnych w Rzymie do współpracy przy projekcie reformy kalendarza. Najwięcej jednak czasu poświęcił obserwacji gwiazd.

W roku 1516 Mikołaj Kopernik zostaje mianowany administratorem dóbr wspólnych kapituły. W styczniu 1521 roku do murów Olsztyna zbliżają się Krzyżacy. Kopernik, jako administrator przygotowuje miasto i zamek olsztyński do obrony. Dzięki wzorowemu przygotowaniu atak krzyżacki został odparty i miasto nie zostało zdobyte. Była w tym wielka zasługa Kopernika. Jeszcze w tym samym, 1521 roku Kopernik złożył urząd administratora w związku z powołaniem go na wyższe stanowisko - komisarza Warmii. W roku 1523 został wybrany generalnym administratorem diecezji warmińskiej. W tym czasie wrócił do Fromborka i tam pozostał już do śmierci. We Fromborku zajmował się sprawami administracyjnymi, leczeniem chorych oraz dalszymi pracami nad nowym układem słonecznym.

Kiedy w roku 1537 umiera biskup Ferber, kapituła warmińska wśród 4 kandydatów na to stanowisko wysunęła między innymi kandydaturę Kopernika. Jednakże król, do którego należała decyzja w tej sprawie wybrał na biskupa warmińskiego Jana Dantyszka. Była to jednak mimo wszystko propozycja najwyższej rangi jaką Kopernik w swoim życiu otrzymał.

Przebywając nadal we Fromborku zajmuje się Kopernik astronomią i pracuje nad swym wiekopomnym dziełem o wszechświecie. Przy obserwacji planet posługuje się głównie trzema instrumentami: kwadrantem słonecznym służącym do obliczenia szerokości geograficznej miejsca obserwacji, sferą armilarną (tzw. astrolabium) - do wyznaczania kątów współrzędnych planety oraz triquetrum (narzędzie paralaktyczne) do obserwacji księżyca. Swą nową teorię podaje w zarysie w tzw "Komentarzyku", który w odręcznych odpisach krąży po całej Europie.

Pracę nad dziełem ,,De revolutionibus" rozpoczął Kopernik około 1515 roku i właściwie do końca życia ciągle wnosił do niej poprawki. W maju 1539 roku przybył do Fromborka młody uczony niemiecki Jerzy Joachim von Lauchen zwany Retykiem, który znacznie przyczynił się do wydania drukiem wielkie dzieła Mikołaja Kopernika. W roku 1540 Retyk wydał rozprawę pt. ,,Narratio prima" czyli ,,Opowiadanie pierwsze", w której obwieszcza światu odkrycia Kopernika. Po długich namowach przekonuje on astronoma do wydania drukiem dzieła ,,O obrotach". W roku 1541 Retyk opuszcza Frombork wioząc do Norymbergii wielkie dzieło Kopernika. Ukazuje się ono drukiem w 1543 roku w Norymbergii, w drukarni Jana Petreiusa pod tytułem ,,De revolutionibus orbium coelestium libri VI", a dedykowane zostaje papieżowi Pawłowi III. Dzieło to składało się z sześciu ksiąg i 203 kart, a pierwszy nakład wynosił około tysiąca egzemplarzy.

Tymczasem Kopernik ciężko zachorował, by wreszcie dnia 24 maja 1543 roku zamknąć oczy już na zawsze. Został pochowany w podziemiach katedry fromborskiej, w pobliżu ołtarza należącego do jego kanonii. 

Opracował Radosław Balik - członek Szkolnego Klubu Medialnego "Meg@Bajt"